Ejder Türk mitolojisi ve sanatında önemli bir yere sahiptir. Ejder figürü yapıları ve insanları koruyan şifa veren bereket getiren bir figürdür. Ejder evren ile ilişkilendirilerek aydınlık karanlık, iyilik ve kötülük gibi anlamları da vardır.
Anadolu Selçuklu sanatında çoğunlukla, düğümlü gövdeli, kanatlı veya kanatsız olarak karşımıza çıkar. Sivri bir başı, üçgen gibi açılan keskin bir ağzı, iri gözleri ve çoğunlukla boynuzları vardır. Çoğunlukla çift başlı, bazen çok başlı, bazen de diğer mitolojik hayvanlarla birlikte tasvir edilmiştir.Mezar taşında bulunan ejder figürünün ölüm ve ruhun devamlılığı simgelediği düşünülür.
Ejder, her zaman iyi özellikleriyle tasvir edilmemiştir.
Görsel 1 Kayseri Sultan Han (1232-36)
Görsel 2 Konya Kalesi’nden Mimari Parça Konya İnce Minareli Medrese Müzesi(Ş.Alsan, İstanbul, 2005, s.220).
Görsel 3 Konya Kalesi’nden Mimari Parça 13. yüzyıl Konya İnce Minareli Medrese Müzesi(Ş.Alsan, İstanbul, 2005, s.220).
Görsel 4 Ani Kalesi’nde Ejderler ve Ağzı Halkalı Boğa Başı Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 175.
Görsel 5 Diyarbakır Kalesi Urfa Kapı Ejderi Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 176.
Görsel 6 Divriği Ulu Cami Portalinde Çift Başlı Kartalın Kanat Uçlarında Ejder Başları Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 179.
Görsel 7 Karaman Arapzade Camisi Çörteni Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 184.
Görsel 8 Hatun Hanın Ejder Başlı Lüleleri Önge, Yılmaz (1962) Anadolu’da Ejder Başlı Madeni Çeşme Lüleleri. Vakıflar Dergisi Sayı 5. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı. s. 187.
Görsel 9 Hatun Han Çeşmesinin Lülesi Önge, Yılmaz (1962) Anadolu’da Ejder Başlı Madeni Çeşme Lüleleri. Vakıflar Dergisi Sayı 5. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı. s. 188.
Görsel 10 Çankırı Darüşşifa Ejderleri Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 162.
Görsel 11 Diyarbakır Müzesi’nde Cizre’den Ejder Kuyruklu Arslan Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 180.
Görsel 12 Kayseri’den Ejder Başı Çörten Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 183.
Görsel 13 Emir Saltuk Kümbeti Ejderleri Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 172.
Erzurum’daki Çifte Minareli Medrese Portalinde Dünya Ağacı ve Evren Motifi (Semra Ögel, İstanbul, 1994, s.51).
Görsel 15 Anamur Ak Cami’de Alaeddin Keykubad Devrinden Kitabenin Altında Ejder Tasviri Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 165.
Görsel 16 Karatay Han Ejder Kabartması
Görsel 17 Burdur Susuz Han Portalinde Ejder Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 167.
Görsel 18 Alanya Obaköy Medresesi Ejderleri Öney, Gönül (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürü. Belleten cilt. XXXIII. 130. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 171.
Görsel 19 Kat. No: 5.8. No’lu Mezarın Baş Şahidesinin İç Yüzündeki Ejder Figüründen Detay. Ahlat Mezarlığı
Görsel 20 Kat. No: 5.9. No’lu Mezarın Baş Şahidesinin İç Yüzündeki Ejder Figüründen Detay. Ahlat Mezarlığı.
Konya Alâeddin Köşkünden atlı, ejder, aslan mücadelesi
Kaynakça
Denizli, Sinan. Ahlat Meydan Mezarlığında Ejder Figürlü Mezar Taşları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van 2014.
Alsan, Şenay, Türk Mimari Süsleme Sanatlarında Mitolojik Kaynaklı Hayvan Figürleri (Orta Asya’dan Selçuklu’ya), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırma Enstitüsü, Doktara Tezi, İstanbul 2005.
Öney, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988.
Öney, Gönül, Anadolu’da Selçuk Sanatında Ejder Figürleri, Belleten [TTK Belleten] [Türk Tarih Kurumu Belleten], XXXIII. cilt, 130. sayı, 171-216. sayfa, Ankara, 1969.
