Eyyübi Dönemi Medreseleri

EL SADATÜ’L SA’ALEBE MEDRESESİ

Sultan Adil döneminde Harameyn ve Hac Emiri Ebu Mansur İsmail tarafından 1216 tarihinde inşa edilmiş olan el-Sâdâtü’l-Sa’âlebe Medresesi, ilk yapıldığında bir avlunun iki yanına yerleştirilmiş iki eyvanlı ve aralarında da talebe hücrelerinden oluşan bir mimariliydi. Eyvan, kıble yönüne doğru dikey dikdörtgen şekilli olup, 6,34 m genişliğinde, 9,98 m derinliğinde ve 9,00 m yüksekliğindedir. Üzeri sivri beşik tonozla örtülü olan eyvanın kıble duvarının ortasında, 2,38 m genişliğinde ve 5,35 m yüksekliğinde bir mihrap nişi bulunmaktadır. Gemi tekne tonozu şeklinde sivri kemerli mihrabın kavsarası istiridye yivlidir, kavsaranın etrafı da kademeli mukarnaslarla hareketlendirilmiştir.

KAMİLİYE MEDRESESİ

Orta Çağ Kahire’sinin ana caddesi olan Mu’iz Li-Dîni’l-lah Caddesi’nde, Nahhasin bölgesinde bulunan Kamiliye Medresesi, Selahaddin-i Eyyûbî’nin yeğeni Melik Kamil tarafından 1225 senesinde inşa ettirilmiştir. 1752 tarihinde Emir Hasan Şa’ravi Kethüda, medresenin büyük bir kısmını yıktırarak yerine bugünkü binayı yaptırmıştır. İlk yapıldığında medrese, karşılıklı yerleştirilmiş iki eyvan ile onların arasındaki bir avludan ibaretti. Ayrıca medresenin dört köşesinde fakihler ve müderrisler için salonlar ile avlunun yanlarında talebeler için odalar mevcuttu.

SALİHİYE MEDRESESİ

Kahire’de Nahhasin Bölgesi’nde, Mu’iz li-Dîni’l-lâh Caddesi’nde Fatımiler devrindeki Büyük Doğu Sarayı (el-Kasru’l-Kebiru’ş-Şarki)’nın bulunduğu yerde kurulmuş olan Salihiye Medresesi, son Eyyûbî sultanı Salih Necmeddin Eyyub b. Melik Kamil tarafından 1243–1244 tarihinde yaptırılmış olup dört İslam mezhebinin eğitimi için yapılmış Mısır’daki ilk eğitim kurumu olması açısından büyük önem taşımaktadır. Medrese, orijinalde ortadaki dehlizin iki yanına yerleştirilmiş iki bölümden oluşuyordu. Soldaki bölüm, dikdörtgen şekilli ve üzeri açık bir avlu ile onun kuzeybatı ve güneydoğu tarafına yerleştirilmiş iki eyvandan ibarettir. Avlu, 28,00X20,90 m ölçülerinde olup, kuzeydoğu kenarında iki katlı, güneybatı kenarında ise tek katlı öğrenci hücreleri içermektedir. 14,85 m derinliğinde ve 9,70 m genişliğindeki güneydoğu (kıble) eyvanı, Şafii mezhebine tahsis edilmiştir, ancak bugün tamamen yıkık durumdadır. 11,70 m derinliğinde ve 9,33 m genişliğindeki kuzeybatı eyvanı ise, Maliki mezhebine tahsis edilmiştir. 20,40 m yüksekliğinde bir tonozla kapatılmış olan eyvanın kuzeybatı duvarında üç pencere mevcuttur. Medresenin sağdaki bölümü de, tamamen yok olmuştur. Ancak bu kısmın da diğeri gibi iki eyvanlı, açık avlulu bir yapıda olduğu ve Hanefi ile Hambeli mezheplerine tahsis edildikleri sanılmaktadır.

,,

EBU’L-FEVARİS MEDRESESİ

Maarretünnuman’da 595 (1198-99) yılında Ebü’I-Fevaris Neca bin Abdülkerim tarafından Şafifıkhının okutulması için yaptırılmıştır. Kubbeli bir eyvan şeklinde olan giriş dikdörtgen bir avluya açılır. Kıble tarafındaki mescid orta kısımda pandantiflerle geçilen bir kubbe, yan kısımlarda da tonozlarla örtülüdür. Batıdaki eyvanı ortadan kalkmış bulunan binanın kuzey doğusunda bir türbe, kuzeyinde de molla odaları yer almaktadır.

ZAHİRİYYE MEDRESESİ

Halep’te El -Melikü’z- Zahir Gazi tarafından yapımı başlatılan ve onun ölümünden sonra 616 (1219-20) yılında bitirilen medrese, aynı plan özelliklerine sahip bir bina olmasına rağmen üç kubbeli mescidi ve doğudaki büyük eyvandan başka kuzeyinde iki küçük eyvanın ortasında yer alan giriş eyvanının bulunmasıyla farklı bir durum arz eder. Ayrıca mescidin batısındaki salon da farklı bir mimari bölüm oluşturmaktadır.

RÜKNİYYE MEDRESESİ 

Şam ‘ da 1. El-Melikü’I Adil’in anne bir kardeşi Feleküddin Süleyman ‘ ın azatlısı Rükneddin Menküferfş el- Felekf tarafından 624 ( 1227) yılında yaptırılmış olan medrese değişik özellikler göstermektedir. Plan itibariyle
diğer medreselere yaklaşmakla birlikte kıble tarafında bulunan mescitle doğudaki türbenin açıldığı avlunun tromplar üstünde yükselen bir kubbe ile örtülü olması dikkat çekicidir. Bu kubbeli mekanın etrafında tonoz örtülü dehlizler bulunmakta. Mescidin de tonozla örtülü olduğu görülmektedir.

ŞAM ADİLİYE MEDRESESİ

Kaynak: İslam Ansiklopedisi