Sanat Tarihi mezunu Birsen Baran Sanatın Yolculuğu için ”İran’da Çağdaş Sanat” yazısını yazdı.Kendisine teşekkür eder,yazısını okumanızı tavsiye ederiz.
İran Ortadoğu’nun en önemli ülkelerinden biridir. Adını dünyanın pek çok noktasında hem siyaset hem de sanat alanında duyuran bir ülkedir. İzlediği politika kültür eserlerine oldukça fazla etkide bulunmuştur. 1960’lı yıllarda Çağdaş Sanat ortamı oluşmaya başlamasına rağmen bu Çağdaş Sanat İran’a 2010’lu yıllarda gelmeye başlamıştır. Bunun en önemli nedeni de hem siyaset olarak hem de toplum olarak katı kurallar içinde olmaları diyebiliriz. Peki bu durumdan sanatçılar ve sanat ortamı nasıl etkilenmiş?
1979 yılında İran İslam Devri’nin olması İran’ın çok yönlü olarak etkilenmesine neden olmuştur. Böylelikle İran’ın siyasi durumu değişmeye başlamıştır. Bu değişikler İran’da birçok alanda hissedilmeye başlanmıştır. Toplumsal hayattan dünya bakışına, siyasetten sanata gibi pek çok alanda bu devrimin etkisi hissedilmiştir. Böylelikle İran dünyaya oldukça kapalı bir ülke olmaya başlamıştır. Bunun etkisi ile İranlı yurttaşlarının birçok alanda özgürlüğü kısıtlanmıştır. Dolayısıyla bu siyasi ortamın pek çok alana olan etkisi gibi kültür sanat alanına da önemli etkileri olmuştur. Ancak 14 Temmuz 2015’te Batı ve İran’ın nükleer anlaşmaya varması İran’ın dış ticaret, yatırım ve kültürel ilişkilerinin canlanmasını sağlamıştır. Nükleer müzakere sonucunda İran sanat eserlerinin de değeri gittikçe artmaya başlamıştır. Böylelikle İranlı sanatçılar canlanan piyasadan dolayı oldukça fazla eserler vermeye başlamıştır. Bu bağlamda baktığımızda İran Çağdaş Sanatı’nı İran’da yaşayan ve farklı ülkelerde yasayan İranlı sanatçılar diye ayırarak inceleyebiliriz.
BABAK ROSHANINEJAD
Babak Roshanınejad 1977’de İran’da dünyaya gelmiştir. Tablolarında sınırlı renk kullanmasına rağmen tablolarının biçim, kompozisyon ve estetiğe özel önem veriyor. Çevremizdeki günlük hayatta ki dünyayı ve estetik kaliteyi analiz ediyor; atlamakta ve görmezden geldiğimiz şeyleri anlatıyor. Yaklaşımında, Roshaninejad, resimciliği kullanarak dünyaya odaklanmayı ve dünyayı “sanat” a dönüştürmeyi amaçlıyor. Eserlerini genellikle büyük boyutta yapıyor. Tahran’da yaşayan ve çalışan Roshaninejad, bazı önde gelen özel koleksiyonların bir parçası olmasının yanı sıra, çalışmaları Tahran Çağdaş Sanatlar Müzesi’nin daimi koleksiyonunda yer almaktadır. Sanatı ile birçok sanat fuarına katılmıştır ve dünya çapında birçok sergilere konu olmuştur. Eserlerini büyük boyutta yapmasını içinde yaşadıkları kaos ortamını, farkındalığı daha net bir şekilde ortaya koyması diyebiliriz.
What Are You Doing
Here at This Time of Night
Dipych
Avish Khebrehzadeh
Avish kahebrehzadeh 1969 yılında İran’da doğmuştur. Geleneksel İran sanatı motiflerini kullanarak çağdaş kültüre göndermeler yapmıştır. Böylelikle çok yönlü kimliğini yansıtır. Birçok sayıda solo ve karma sergileri olmuştur. Londra’da Sprovieri Gallery and Roma ‘da Galleria S.A.L.E.S. adlı galerileri bulunmaktadır. Eserlerinde Batıda yaşamanın verdiği etki kadar kökenlerine yani İran Kültürü’ne olan bağlılığını da görebiliyoruz. Özellikle kullandığı renkler geleneksel İran motiflerinde olan renklerdir.
Maskhara with Lizard and Cricket
Lifting the Rhino 2010
FARİDEH LASHAİ
Farideh Lashai 1944- 2013 yılları arasında yaşamış ve İran’da tanınmış önemli sanatçılardan biridir. İran’ın geniş tarihine sahip olan resim, heykel ve video çalışmaları üretiyor. Gerçek ve sanal karakterlerin soyut alanlar arasında geçen tuvalleri içeren tablo ve hareketli projeksiyonların kombinasyonları giderek artmaktadır. İran’da yaşayan sanatçı yaptığı eserlerle toplumda olab düzene göndermeler yapmaktadır. Bir o kadar da ironik içeriği vardır. Buna örnek olarak Peeing on Mossadegh’s Lap (Mossadegh’in kucağına işemek) adlı eserini verebiliriz. Yaşadığı kapalı toplumda yaptığı eserleri ile böyle göndermeler yapabilen bir sanatçıdır.
Foliage in Darkness Series
Peeing on Mossadegh’s Lap
SHIRIN NESHAT
Shirin Neshat 1957, İran doğumludur. Lisans ve Güzel Sanatlar Yüksek Lisans öğrenimini 1979-82 yıllarında Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de yapmıştır. Dünyanın birçok önemli sanat etkinliğinde ve önemli uluslararası galerilerde yapıtları sergilenen Shirin Neshat 5. Uluslararası İstanbul Bienali’nin (1997) katılımcıları arasında yer almıştı.
Shirin Neshat’ın sanatındaki başlıca problem genel olarak Ortadoğu’da, özel olarak İran’da kadınların, içinde bulundukları sistemlerin ya da muhalif grupların üyeleri olarak yaşadıkları deneyimler ve İslami rejimlerin veya siyasal hareketlerin yarattığı atmosferde kadın bedeninin maruz kaldığı hegemonya mücadelesidir. Neshat, fotoğrafları ve video enstalasyonlarıyla fazlasıyla politize olmuş bir coğrafyada kadın kimliğinin nasıl belirdiğini, onaylamak ya da reddetmekten öte, tanık olmak olarak tanımlayabileceğimiz bir yaklaşımla sanatında ifade etmektedir. Fotoğraflarında yazıyı oldukça fazla bir şekilde kullanıyor. Bu yazılarda ayettelerden oluşmaktadır. Eserlerinde ayetleri kullanmasından dolayı çok sevdiği ülkesinden uzaklaşmak durumunda kalmıştır.
Speechless (Women of Allah series)
Bahram(Villains) from, the Book of King
Elimizdeki bu verilerden yola çıkarak İran sanatına baktığımızda sanatın siyasetten etkilendiğini ve sanat ortamının böylelikle oluştuğunu söyleyebiliriz. Sanatçıların kendi düşünlerini aktarmak için bir kısmının mecbur kalıp yurtdışına çıktıklarını görüyoruz ama bu onların özlerinden koptuklarını göstermez. Aksine köklerine hem bağlılıklarını hem de içinde bulundukları kısıtlamaları eserlerine yansıtmışlardır. Bu yansımaları özellikle büyük ebatlı eserler vermelerinden çıkarabilir. Çünkü yaşadıklarını, içinde bulundukları ortamı büyük yaparak daha görünür hale getirmeye çalışmışlardır. Yani İran Çağdaş Sanat ortamını İran’da yaşayan sanatçılar kadar farklı ülkelerde yaşamak zorunda kalan sanatçıların etkisinin fazla olduğu söyleyebilir. Hatta farklı ülkelerde yaşamak durumunda kalan İranlı sanatçılardan dolayı İran Çağdaş Sanatı’nın dünyanın geneline yayıldığını görmekteyiz.
BİRSEN BARAN
-KAYNAKÇALAR
• Sarıkaya, Yalçın, Geçmişten Günümüze İran: Tarih, Siyaset, Toplum ve Kültür, Türk Akademisi siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı Yayınları, Kasım 2012
• www.aljazeera.com.tr.
• www.assarartgalery.com
• www.avishke.com
• www.pedramigallery.com
• www.artsy.net.
• http://www.artfulliving.com.tr.
• https://nmwa.org.
• www.theculturetrip.com
• http://www.artfacts.net.
