Paris Normanlar tarafından yağmalandığında, “İle De La Cite” denilen yerde Aziz Stephan tarafından kurulan bir kilise ve birde Meryem kilisesi bulunuyordu. Eski katedral yağmalanmadan kurtarılması için yüksek miktarda fidye ödenerek kurtarılmıştır. Sonraki bir tarihte Meryem kilisesi yıktırılarak yeniden yaptırılmıştır. Zamanla katedralden daha önemli olmuştur.
1160 tan beri Baş piskopos Maurice de Sully (Teoloji Prof.) tıpkı baĢ rahip Suger gibi enerjik, azimli, bir din adamıydı. Suger gibi oda kiliseler inşaa etmişti.
Notre Dame‟ın gotik stil halinin ilk temel taşı, daha önce kurulan iki kiliseninde üzerinde kuruluşu, Papa III. Alexsandır tarafından 1163‟teki Paris ziyareti sırasında yapılmıştır. Yani katedralin ilk önce, koro bölümü 20 yıllık bir süre içinde yapılarak hizmete açılmıştır. Baş rahip Maurice de Sully 1196‟da öldüğünde katedralin sadece orta nefin batı lob‟u ve batı cephe tam olarak bitirilmişti.
1250 yılında ise katedral, çifte kuleli batı kulesi ile birlikte tamamlanmıştır.
Orta nef‟in yüksekliği 33.50m kadar çıkarılmıştır. Devasa ölçülerdeki bu katedral, yalnızca son en büyük emporeli katedral olmayıp, aynı zamanda uçan payandalarında ilk kullanıldığı yapıdır.
Plan şeması oldukça basittir. şapelsiz çifte yan nef‟li ve tek çapraz nef‟li bazilika, basit bir dikdötgenin yeniden tanzimiyle oluşmuştur. Bu plandaki en önemli yenilik doğudaki çifte dolanma dehliziyle dikkat çekicidir.
Merkez karesi üzerinde fenerli bir kule bulunmaktadır. Yanlara hafif taşıntılı olan çapraz nef‟inde 2 kulesi bulunur. 1163‟te bitirilen güney bölümünde payanda aralarına şapeller eklenmiştir. İkili yan nefler, yapıdaki ayak düzeninin güçlülüğünü gösteren taşıyıcı bir sistem söz konusudur.
İç mekanda orta nef 3 katlıdır. Zeminde arkad‟lar, üstünde emporeler,en üstte ise aydınlatma pencereleri bulunur. Mekan birliğinin hedeflenmesinden dolayı, iç mekan ayrı ayrı değildir ve özel mekanlarda bulunmaz. Yapıda romanikteki formdan mekan birliğine geçildiği görülmektedir. Fakat bu durum fazla devam etmemiş, 1250 yılında inĢaat bitirilmeden değiĢikliklere gidilmiştir. Örneğin orta nefin pencere düzeni ıĢık alması için değiştirilmiştir. Güney bölüme yapılan uçan payandaların ilavesi ile bu düzen bozulmuştur. Son haliyle şapel içinde kalan çapraz nef‟in asli durumdaki cepheleri 1250 ve 1267 yılları arasında bir joh(bölüm) daha genişletilmiĢtir.
Dönemin en büyük ustalarından Jean de Challes ve Pierre de Montremil tarafından yapılan bu cepheler, adeta bir cam duvar şeklinde yapılmıştır. Gotik yapı tarzındaki cam duvar anlayışı, en mükemmel dereceye ulaştırılmıĢtır. 13. yy 2. yarısı gotik stil geniş devrine girmiş ancak mimarideki muhafazakarlık bellidir.
Notre Dame‟ın yeni çapraz nef düzeni geometrik gotik süslemeli büyük gül pencere ve rozet uygulamaları gotik mimarideki süslemelerin en parlak örneklerindendir. Buna rağmen çapraz nef gül pencereleri ve batıdaki orjinal gül vitraylar korunmuştur. Kuzeydeki gül pencere sağlam, güney ve batıdaki gül vitraylar restore edilmiştir.
Vitraylarda geometrik desenler ve camlarda güçlü renklerin hakim durumdaki mavi renk ve eski Tevrattan alınan 80 konu tasviri yine cam süslemelerin en nadir örneklerindendir.
Orta nefin orjinal uçan payandaları, 6 bölümlü kaburgalı çapraz tonozlarının ağırlıklarını taşıyıcılar üzerine aktarmaktadır. Bu taşıyıcı sütunlar ikili yan nefleride ayırmaktadır. Böylece tonozun baskısıda dengelenmiştir. Bu sütunlar sütünceli demet sütunlarla değiştirilmiştir ve diziliinde alternatif bir sistem tercih edilmiştir. Orta nefin yuvarlak formlu sütunları tek düzenliliği bozmuştur. Koro kısmı 13.yy‟da inşaa edilmiştir. Adeta bir mühendislik sanat eseri olarak görülmüştür.
Buradaki uçan payandalar adeta moderin bir köprü gibidir. Ana koro bölümü yelkenli bir gemiye, büyülü bir ormana benzemektedir. Katedralde yer alan rölyef ve kabartmalar hem süsleme hemde dini konuları yansıtma amaçlıdır. Koro şapellerinin 1138‟deki ilavesinden sonra 17.yy sonuna kadar değişiklik yapılmamıştır. Bu yüyyıldan sonra tahribatlar başlamıştır. Gotik yüksek altar Pieta (kucağında ölü Ġsa ile Meryem figürü betimlemesi) ile değiştirilmiştir.
Heykel şeklinde olup iki yanında XIII. ve XIV. Ludving bulunmaktadır. Eski mezar anıtları, koro sıra ve duvarları yıkılmıştır. Yeni renkli vitraylar eklenmiş, camlar değişmiş, 18.yy boyunca bu değişiklikler devam etmiştir. 1771 yılında yapılan bir azafer tak‟ında kullanılmak üzere ana portal ve üzerindeki heykeller sökülmüştür. Batı portal üzerinde tıpkı St Denis Katedrali gibi uzun galerideki 28 israilli kadın heykeli parçalanmıştır. Bugünki heykeller revaklı avlunun kuzey kapısındaki Meryem heykeli hariç 19.yy‟ın 2. Yarısında Viollet de Duc tarafından restore yapılmıştır. Koro bölümündeki ahşap malzemeler yenilenmiştir. Ortaçağda heykeller tıpkı klasik Yunandaki gibi sıkça boyanırdı. Batı portaldeki bir çok heykelde bu şekilde farklı renklere boyanmıştır. Batı cephe bütün devirlerin en olgun mimarisi olarak değerlendirilir. Batı cephenin tasarımındaki kullanılan planlar 4 ayrı kareden oluĢan ölçünün devamına dayandırılmıştır. Büyük kare küçük karelerden daima iki kat büyüktür. Bu karelerle caphe yanlarında 3/2 oranında dikdötrgen oluĢmuĢ bunlarda kendi içinde 2 eşit kareye bölünmüştür.
Paris, Fransa’da bulunan dünyaca ünlü bir katedraldir. Meryem Ana’ya ithafen isimlendirilmiştir. Gotik yapı Île de la Cité’in doğu kısmında, Paris’in diğer tüm önemli yapıları gibi Seine Nehri’nin kıyısında bulunur. Girişi batıya bakar.
Notre Dame de Paris, Gotik katedrallerin ne en yükseği ne de en abartılısıdır, onu bir mimari ikon haline getiren anıtsal vakarı ve plan berraklığıdır. Notre Dame’ın daha sonra değişikliğe uğrayan ilk planı katı bir kompaktlığa sahipti. Yarım daire biçimli apsisi olan uzun bir nef, yanlarında uzanarak yan nefleri oluşturan bir çift ambülatuvar tarafından sarılmıştı.
Notre Dame’da narin sütun gövdeleri kesintiye uğramaksızın ince nef duvarı boyunca aşağı doğru uzanırken birdenbire masif sütun başlıkları üzerinde dengelenerek durur.
Transept , yan neflerin ritmini bozmadan yalnızca dış duvarların ötesine hafifçe taşıyordu. Her ne kadar formun basitleĢtirilmesi ve daha sonraki kiliselerdeki düşeyliğin vurgulanması konusunda Notre Dame henüz suskunsa da doyurucu oranları ve doğru bütünleşmiş süslemesi mekanı birleştirmektedir. Skolastik akım erken Gotik yapıtların titiz bölümlenmesini etkilemiştir ama aynı zamanda da mimarlığa zıtlığı getirmiştir.
Fransız gotik mimarisinin en güzide örneği olarak bilinen Notre Dame, ayrıca ilk gotik katedrallerden biridir ve gotik dönem boyunca inşası sürmüştür. Heykellerin ve işlemeli camların ortaçağ Roma mimari üslubundan sonra pek görülmemiş bir dünyevilik içermesi, natüralizm akımının eserlerdeki ağır etkisi sebebiyledir
1160 yılında Paris katedrali “Avrupa’nın krallarının bölge kilisesi” olduktan sonra Piskopos Maurice de Sully tarafından “mağrur görevi için yetersiz” bulundu ve “Paris piskoposu” unvanını aldıktan kısa süre sonra Sully katedrali yıktırdı. Efsaneye göre Sully Parisin yeni görkemli kilisesinin hayalini görmüş ve orijinal kilisenin dışına bu görüntüyü çizmiştir. Kilisenin yapımı için birçok evi yıktırmış ve malzemelerin taşınabilmesi için bir de yeni yol açtırmıştır.
1163’te Kral VII. Louis’nin hükümdarlığı döneminde başlamış olan inşaatın temel taşını Maurice de Sully’nin mi, yoksa Papa Alexander III’ün mü koyduğu tartışma konusudur, fakat her ikisinin de ilgili seremonide hazır bulunduğu bilinmektedir. Piskopos Sully ömrünün büyük kısmını ve parasını katedralin inşaatına vakfetmiştir.
Batı cephenin ve çarpıcı iki kulesinin yapımı 1200 yılları civarında, sahın henüz tamamlanmadan baĢladı. Yapım süreci boyunca çok sayıda mimar çalıştı, ki değişik yüksekliklerde görülen değişik stillerin sebebi budur. 1210 ve 1220 yılları arasında dördüncü mimar gül pencerenin hizasını gördü ve 1245 yılında kuleler tamamlandı. Katedralin tamamlanması ise 1345’e uzanır.
Yapılış zaman çizelgesi
1160 Piskopos Maurice de Sully (Paris piskoposu) orijinal katedralin yıkım emrini verir.
1163 Temel taşı koyulur – yapım başlar.
1182 Apsis (Apse) ve koro bölümü tamamlanır.
1196 Nave (bir kilisenin orta bölümü) tamamlanır. Piskopos de Sully ölür.
1200 Batı Façade’de çalışma başlar.
1225 Batı Façade tamamlanır.
1250 Batı kuleleri ve Kuzey gül pencere tamamlanır.
1345 Geri kalan kısımlar tamamlanır.
