Milattan sonra V. yüzyılda inşa edilen Deyrüzzaferân Manastırı, mimarisi yanında Süryani Kilisesi‟nin önemli bir merkezi konumundadır. 640 yıl boyunca Süryani Ortodoks patriklerinin ikametgahı olarak 1932’ye kadar hizmet vermiştir.
Bugün manastır, Mardin‟in 4 kilometre mesafede, bir dağ yamacında, Mezapotamya ovasına hakim bir noktada bulunmaktadır. Süryani manastırlarının genel özelliklerini bünyesinde barındıran bir den fazla avlu etrafında şekillenmiş çeşitli birimlerden meydana gelmekte olup 3 katlı olarak düzenlenmiştir. Kuruluş tarihinden başlayarak farklı zamanlarda yapılan ilavelerle bugünde halini XVIII. yüzyılda aldığı bilinmektedir. Yapılan eklentiler o kadar uyumlu ve malzemesi iyi seçilmiştir ki, manastır adeta bir bütün olarak tek bir tarihte yapılmış gibi bir izlenim ortaya koymaktadır.
Bizans’a bağlı özerk bir devlet gibi hüküm süren Süryanilere ait olan manastırın M.ö Güneş Tapınağı olarak kullanılırken daha sonra Romalılar buraya kale olarak değerlendirmiştir. Roma’dan sonra Aziz Şleymun’un kutsal kemikleri buraya getirilerek mekan manastıra çevrilmiştir. Bundan dolayı manastır ilk olarak Mor Şleymun Manastırı olarak bilinmiştir. 793 yılına gelindiğinde tahrip olan manastırı onaran Mor Hananyo’nun tadilatı sebebiyle manastır onun ismiyle anılmaya başlanmıştır. Bugünkü adını ise XV. yüzyılda manastırın bulunduğu bölgede zafaran bitkiseinin yetişmesinden ve yoğun olması sebebiyle ismi safran manastırı anlamındaki Deyrüzzaferân Manastırı olarak anılmaya başlanmıştır.
Uzun süre Süryanilere hizmet veren manastırın süslemesi belirli bölgelerde toplanmış olup genelde giriş kapıları ve kilise içlerindedir. Manastır içerisine ilk matbaayı getiren işi IV. Petrus olmuştur. Burada başta Süryanice olmak üzere diğer dillerde kitap ve dergiler basılmıştır.
Bugün Anadolu’nun en çok Mardin bölgesinde yapıya sahip olan Süryaniler’in en çok ziyaret ettiği Manastırların başında gelmektedir. Bir diğer manastır ise bugün hala faal olarak kullanılan Mor Gabriel Manasıtırıdır. Bir diğer örnek ise yine aynı bölgede bulunan Mor Abraham’dır.
