Birbirine menteşe ile tutturulmuş ve kitap kabı gibi açılıp kapanan ikiz levhalara Romalılarca verilen isimdir. Adeta bir cilt kapağı gibi iki tahtadan ibaret olan iç yüzlerine bal mumu sürülür ve demir uçlu bir kalemle yazı yazılırdı. Tahta pervazlar yazılı olan yüzeyi temastan korur, kapakların dış tarafları ise bezemelerle süslenirdi. Bunlar ya tahta veya fildişinden yapılırdı. Halka veya konsüllere ait diptikonlar vardır. Konsüllerin diptikonları genellikle fildişinden kapakları olan ve oymalarla süslenmiş diptikonlardı. 2 kapaklı olanlara diptikon, 3 kapaklılara triptikon, daha fazla kapaklı olanlara ise poliptikikon denilmektedir.
Diptikonların kaynağı politeist inancı Hristiyanlığa karşı yüceltmek, birlik ve beraberliği korumak amacıyla çıkarılmıştır. Bu dönemde saygın kişiler hem bu amacı gerçekleştirmek hem de düzenledikleri törenlere değerli saydıkları kişileri davet amacıyla davetiye olarak hazırlamışlardır. Başlıca 4 gruba ayrılırlar.
1. Grup: Çok tanrılı dine ait diptikon örnekleri vardır. Bunların konuları genellikle inandıkları tanrıları ile onların yaşadıkları olayları anlatmaktadır.
2. Grup: Konsüllük diptikonlarıdır. Konsüllük müessesesinde bayramlar veya törenler sırasında konsülün, konsüllük locasında halkı selamladığı yer ve bu konunun işlendiği diptikonlardır. Konsüllük döneminde ortaya konuldukları için bu isimle anılmışlardır.
3. Grup: İmparatorluk diptikonlarıdır. Konsüllük müessesesi kalktıktan sonra yönetimde sadece imparatorlar kalır. İmparatorlar dönemindeki diptikonlara İmparatorluk Diptikonu adı verilir.
4. Grup: Dini konulu diptikonlardır. Doğrudan doğruya Hıristiyan dini konulu anlatımlar içerir. İlk evrede diptikonlar Hıristiyanlığa karşı Politeizm‟i yaymak için çıksa da bu dönemde Hristiyanlığa hizmet eden bir yapıya dönüşmüşlerdir.
Diptikonlar genellikle kitap boyutunda 20-30 cm uzunlukta, 15-20 cm genişliğinde eserlerdir. Roma diptikonlarının bir çoğu günümüzde müzeler ve kiliselerde bulunmaktadır. Çoğunlukla da içlerine İncil konulmuş veya cilt kabı yapılmıştır.
Roma dönemi ile Hıristiyanlık dönemi diptikonları arasında önemli bir farkta, Roma dönemi diptikonlarının kapağı tezyinatlıdır, Ortaçağ Hıristiyan diptikonlarının ise iç bölümleri bezemelidir.
