Irak‟ta Samarra yakınında Caferiye şehrinde bulunur. Caferiye şehri Samarra ile aynı dönemde kurulmuştur.
Çoğunlukla Halife Mütevekkil‟in eserleriyle oluşmuştur. Eserlerinin başında 859-861 yıllarında inşaa edilen Caferiye Sarayı gelir. Etrafı kulelerle destekli kalevari duvarlarla kuşatılmış oldukça büyük bir alana sahiptir. İnşaatın tamamlanmasından sonra Halife Mütevekkil burada ömrünün kalan son 9 ayını geçirmiştir.
Halife Mutasım Samarraya dönerken bu sarayı yıktırmış ve malzemesini taşıtarak Samarrada kullanmıştır.
Halife Mütevekkil‟in bir diğer eseri ise Ebü Dülef Camii‟dir.
Mimari elemanlar açısından Samarra Mütevekkiliye Camii ile benzeşmektedir. Samarra Mütevekkiliye Camiden sonraki ordugah tipi büyük camilerin başında gelir.
Kuzey-guney istikametinde uzanan dikdörtgen şeklinde bir yapıdır.
Halife Mütevekkil zamanında 861-62 yıllarında tamamlanmıştır.
Malzeme olarak kerpiç ve tuğla kullanılmıştır. Fakat Samarra Mütevekkilye Camiinin tersi bir şekilde, etrafını kuşatan duvarlar kerpiç, revaklar, kemerler ve ayaklarda tuğla kullanılmıştır.
Dış duvarlar bu sebeple yıkılmış günümüze sadece kuzeydeki duvarın 5-6m yükseklikte bir bölümü kalmıştır.
Dış duvarlar 1,5m kalınlıkta, köşelerde silindir, kenarlarda yarım silindir 40 kadar kule ile takviye edilmiş, 15 kadarda kapı açılmıştır.
İçten-içe kuzey-güney doğrultuda 213 m, doğu-batı istikamette ise 135 m ölçülerindedir. Bu alanın1/3‟ü avlu olarak kullanılmaktadır. Avlu, 156 m x104 m ölçülerinde ve 3 yönden revaklıdır.
İbadet mekanı, Emevi döneminde Kuzey Afrikada karşımıza çıkan transept planlı camii düzeni şeklinde, Kayravan‟daki Seydi Ukba Camii ile benzeşmektedir. Kıbleye dik 17 sahından oluşur. Mirabın karşısındaki sahın diğer sahınlardan geniş tutulmuştur. Bu sahınlar kıble yönünde “T” şeklinde payelerle son bulmuş, bu payelerden sonra kıble duvarına paralel 2 sahın eklenerek T plan oluşturularak böylece Abbasi camilerinden Emevi camii planına en yakın örnektir.
Doğu ve batı yöndeki revaklar, harimin iki ucundaki sahınların kesintisiz olarak kuzey duvarına kadar uzamasıyla oluşmuş, 14 m derinlikte bir hacme sahiptir. Avlunun kuzeyinde ise ibadet mekanının küçük bir kopyası şeklinde 17 sahından oluşan revak bulunur. Fakat burada 3‟er kemerli diziler bulunmakta, harim alanında ise 5‟er kemerli bir düzenleme kullanılmıştır.
Dikdörtgen şeklinde kalın payeler üzerine İslam coğrafyasında ilk defa (Penci Sivri Kemer) denilen beş merkezli düzen camii mimarisinde kullanılmıştır.
Ayakların üzerinde ve kemer aralarında kalın tuğla malzemenin ağırlığını azaltmak için nişlere yer verilmiştir.
Yapının önemli yanlarından biride mihrabıdır. Yaklaşık 2,5m dışa taşkın, payanda şeklinde ve içte kademeli bir nişle oluşmuş en içte 1m derinlikte, 2 m genişlikte kare şeklinde bir nişi bulunmaktadır. Etrafında Darul İmare yapısı bulunmaktadır. Mihrabın tam karşısında dış avlu içinde 3 yönden ziyadeli minare bulunur. Camiden 10 m uzaktadır.
Mütevekkiliye Camiideki Malviye tipi minarelerin ikinci örneğidir.
Her bir kenarı yaklaşık 11m yükseklikte, 5m tuğladan örülmüş kare bir kaide üzerinde 16m yükseklikte gövdeye sahiptir. Aşağıdan yukarı incelerek spral şeklinde bir gövde halinde, helezonik şekilli etrafını dolanan bir rampadan oluşmaktadır.
Son yıllarda restore edilmiştir.
