-
Orta Çağ Batı bilim dünyasında ‘Albatagnius’ veya ‘Albatagni’ ismiyle tanınan bu büyük bilgin, zengin bir ailenin çoçuğu olarak 858 yılında Harran’da doğmuştur. Tam künyesi Ebu Abdullah Muhammed b. Cabir b. Sinan el-Battânî es-Sabiî el-Harranî ‘dir.
-
Küçük yaşlarda başladığı astronomi çalışmalarını 877 yılında yerleştiği Rakka’da kendi adına kurduğu rasathanede 42 yıl devam ettirmiştir. Özellikle Astronomi ve Matematik’e aşırı ilgisi, bilimsel çalışmalardan aldığı haz, onu dönemin Hilafet ve bilim merkezi olan Bağdat’ta götürmüştür. Bağdat bilim çevresinde tanınması onu şöhrete kavuşturmuştur. 71 yaşında iken Bağdat dönüşü Dicle Nehri kenarındaki Samarra Şehri civarında yer alan ‘Kasr-ı Cis’ de vefat etmiştir.
-
Battâni, çağımızın ileri seviyedeki astronomi bilginlerine göre, sağlamlık ve dakik hesaplamaları sebebiyle ilk gerçek astronomik cetvel hazırlayan bilgindir. Bu cetvelleri hazırlarken o devirlerde henüz teşekkül etmeye başlayan trigonometriyi mükemmel bir şekilde kullanmıştır. Hatta küresel trigonometri bilim dalını kurmak şerefi ona ait olduğu gibi, trigonometriyi astronominin hizmetine ilk defa koyan da odur. Batı’ya Trigonometriyi öğretmiş ve Ay’daki bir kratere adı verilmiştir. Güneşin dünyadan en uzak bulunduğu noktadaki hareketlerini keşfetmiş, güneşin yörüngesinin eğimi ve dünyanın dönüş eksenindeki değişmeler için hassas dengeler bulmuştur. Bettani’nin diğer önemli keşif ve başarılarından bazıları da şunlardır: ayın boylamda ortalama hareketinin tespiti, güneş ve ayın görünür çaplarının ölçülmesi ve güneşinkinin bir yıl, ayınkinin ise anormal ay zarfında değişimlerinin bulunmasıdır. Bu buluşlardan hareketle Batlamyus’un imkansız dediği halka şeklinde güneş tutulmasının mümkün olduğu sonucunun çıkarılmasını ve ayın tutulma derecesinin hesabı için çok sağlam bir metodun geliştirilmesini Battâni sağlamıştır.
Eserleri:
Kitâbfi’l Mârifeti’l Metâli-il Bürûc ti mâ beyne Erbe’il-Felek Burcun Gök Küresinin Rübu’ Dahilindeki Doğuş Yerlerinin Bilinmesi)
Ez’-Zic (Zic-i Sabiî: Sabiî Cetvelleri)
Risâletün frt-Tahkîk-i Akdâri’l-İttisâlât (Yıldızların Yanyana Gelme Ölçümlerinin Araştırılması Hakkında Risale)
Şerhüi-Makâlâti’l-Erba’a li-Batlamyus (Batlamyus’un Dört Kitap Adlı Eserinin Şerhi)
