Tire Yeşil Cami/İmaret

Sultan II. Murat‟ın emirlerinden Yahşi Bey tarafından H.845, M.1441 yılında yaptırılan cami, 6.70m çapındaki orta kubbeyle bağlı aynı genişlikte ve dışa taşkın beşgen şeklinde çıkıntı yapan dilimli yarım kubbe ile örtülü mihrap bölümü ve birer kapı ile geçilen kubbeli, ocaklı, yan mekanlı bir plan şeması göstermektedir

Beş gözlü son cemaat bölümü, köşelerde paye, aralarda devşirme başlıklı 4 sütun üzerine tuğladan sivri kemerlerle cepheyi oluşturmaktadır. Taç kapı ve yan nişler mukarnaslıdır. Mermer malzemeden mukarnas kavsaralı bir kapı ile camiye girilir. Ortada 6.60×6.80 m ölçüsünde üzeri kubbe ile örtülü esas mekan ve iki yanında 4.30×4.50 m ölçüsünde yan mekanlar yer alır. Bu mekanların da üzeri kubbe ile örtülüdür. Kubbe geçişleri Türk üçgenleri iledir. Mihrap tarafında ise esas mekandan bir kemerle ayrılan üzeri dilimli yarım kubbe ile örtülü bir mekan yer alır. Köşelere isabet eden dilimlerin altında kabartma motifler görülür. Bunların herbirinde ayrı desen görülmektedir. Yarım kubbe ile örtülü olan bu mekanın bir tanesi mihrap duvarı olmak üzere 5 köşelidir. Mihrap nişi Kızıltepe Ulu Camii mihrap nişi ile benzer bir form teşkil etmektedir ve derin tutulmuştur. Doğu yanda firuze ve patlıcan moru renkte sırlı tuğlalarla baklava motifli süslemeli minare yer alır. Minare silindirik gövdeli, baklava dilimli sırlı tuğlalarla örülmüştür. Caminin kapı kanatları dönemin en önemli ahşap kündekari örneklerindendir. Yan mekânlı camilerin Tire’ deki tek örneği olan bu bina, mihrap önü bölümünde yarım kubbenin ilk defa bu binada kullanılması bakımından ayıca önem taşımaktadır. Uzun süre bakımsız kalmış olup 1945 yılında Müze haline getirilmiştir. Bina moloz taş ve tuğla ile inşa edilmiştir. Minare çıkıntısı hariç bina 20.80 m genişliğine sahiptir. Ön kısımda 4.20 m genişliğinde, Devrine mahsus iyi bir işçilik gösteren ahşap kapı ise 1499 yılında İlyas Mahmut isimli birisi tarafından yaptırılmış olup, sanatkâr, motiflerin arasına kendi adını işlemiştir. Yıldız, bitki, ve geometrik motifler arasında palmet ve rumilere rastlanıyor. Yapının her cephesinde 1 pencere vardır. Mihrabın bulunduğu cephesindeki pencere diğerlerinden farklıdır. Daha üst seviyede ve yuvarlak kemerlidir. Diğer cephelerdekiler ise sivri kemerlidir. Bunlardan başka yan mekânların doğu ve batıya bakan cephelerinde pencere görmekteyiz. Çift sıra sivri kemerli pencere alınlığında tuğla tezyinat görülmektedir. Üstte binayı çepeçevre dolaşan çift sıra kirpi saçak görülmektedir.

Caminin en önemli özelliği ve Osmanlı Sanatına katkısı tabhaneli camilerden merkezi planlı şemaya gidişteki ikinci aşamayı oluşturmasıdır. Merkezdeki kubbenin güneyden bir yarım kubbe ile desteklenmesidir. Bu yarım kubbe unsuru daha sonra doğu ve batıya son olarakta kuzeye eklenerek merkezi plan anlayışı kazanacaktır.