Yelesinin gövdeye verdiği görkemli görünüm ve aktif bir rol oynamasından olmalı ki, erkek aslan daha fazla korku vermiş ve bu korkuya bağlı olarak saygınlık kazanmıştır. Nitekim söz konusu aslan olunca, zihinlerimizde çoğu kez dişi değil de, erkek aslan imajı canlandırmıyor muyuz?
Hititler önceleri büyük köpek dedikleri aslanın, kenti kötü ruhlardan koruyacağına ve saldırganlaşın korku verecek en etkin bir psikolojik savunma aracı olarak görmüşler ve Bunlanrın heykellerini, kapı gardiyanı olarak, sur kapılarına ve tanrı heykellerinin kaidelerine yerleştirmişlerdir. Bu uygulamanın en belirgin örneği Hattuşaş, Aslanlı Kapı’da bulunuyor. Ancak, aynı ören yerinin ‘Kral Kapısı’ denilen yerdeki kabartma savaş tanrısı surların dışında değil, içindedir. Savaşanlara güç ve cesaret vermek amacıyla olsa gerek ?…
Gene Hititlerde aslan avı, önceleri korunmak, daha sonra, yani tanrı saygınlığının değişme ve gelişme süreci içinde, ona egemen olma evresine girince, sadece bir spor amacıyla yapılmaktaydı. Bilindiği üzere, Mısır’dan bu yana, hemen tüm sfenkslerin gövdeleri aslandır. Grek mitolojisindeki kanatlı aslan griffonlann kafaları kartal veya akbaba olmuştur. Bu şekilde karada ve havada yaşayan yaratıkların en güçlülerinden oluşan bir kompozisyon yaratılmıştır.
bunun yanında Yunanistan’da gövdeleri aslan fakat başları, zalim ve korkunç görünümlü bir kadın olan sfenkslerde bulunuyordı. Sfenkslerde kafanın insan olarak korunmasında, zekâ bakımından hayvanlardan Üstün billinçinin varlığını kanıtlamaktadır.
Bu çağlarda kullanılan savaş arabalarında sfenkslerden esinlendiği söylenmektedir. Ankara Medeniyetleri Müzesi’ nde Hitit bölümünde başı kuş, gövdesi aslan, kuyruğu yılandan yaratıklar görülür. Bu yaratıklar evrenin 3 katını simgeledikleri düşünülüyor…
Aslan veya aslan gövdeli sfenkslerin daha çok mezar yapıdan yakınında görülmeleri, ölüleri kötü ruhlardan koruyucu yetinin aslanda bulunduğuna inanmalarından ileri gelmekteydi.
Buna örnek olarak Mısır Piramitler Vadisinin nekropolünün yasak eşiklerinde ve anıtsal bir mezar yapıtı olan Nemrut dağı tümülüsünün etrafına dizilmiş gardiyan aslanları göstereceğiz. Bunlar Antiokos’ un YL ana tarafından Pers kökenli olduğunu simgelemektedir.
Nemrut Dağı tümülüsün batı kenarında dünyanın ilk Horoskop u (sinoptık haritası) olduğu ileri sürülen taş kabartma üzerinde aslan bulunuyor. Nemrut’ un astrolojik, Harran’ın ise astronomik araştırma ve incelemeler yapan merkezler olduğunu bu vesile ile hatırlatmak isteyeceğiz.
Anadolu’daki yerleşim kalıntıları ve diğer dekoratif yontularda raslananaslan tipleri şu beş grupta toplanıyor: Asur, Hitit, Frigya, Pers ve Selçuklu. Ancak bu aslanlar bazen kaba yüzlü, art ayaklan üzerine oturmuş, ağzı açık ve şişman yanaklı, diş ve diğer detaylan belirtilmemiş, adeta karikatüre edilmiş olmakla beraber, genel olarak, bir evvelkine oranla daha vahşi ve yırtıcı görünümdedirler. Örneğin, Anıt Kabir girişinde sağlı sollu dizilmiş Frig aslanlan, Hitit aslanına nazaran daha korkutucu ve saldırmaya hazırdırlar…Bu aslanla- Arslanlı Güneş İran-Memluk sembollerindendir. Aslanların 24 olan sayılan Orta Asya Türklerinin kutsallık düzeyine çıkardıklan Ongunlann sayısıyla eşdeğerdir. İran aslanının ise elinde, Zülfikâr adı verilen, iki dilli bir pala bulunur ve onun gücünü arttırır, Bu aslan eski İran bayraklarında bulunuyordu ve devletin milli amblemi olmuştur.
Hz. Muhammed vefatından önce Zülfîkârını damadı Hz. Ali’ye hediye etmişti. Bugün Luxor yakınlarındaki büyük Karnak tapınağının iki yanında koç başlı sfenkslerin dizildiği çok görkemli bjr cadde bulunuyor. Burası kralın yürürken bir güçlülük ve korunma hissedeceği bir tören yolu olmuştur. cinsellik sembolü olan koç başlarını büyük güçlülük sembolüplan aslan gövdeleriyle birleştirerek krala hem cinsel güç hem de güvenlik duygusu verecek hayali bir yaratık yaratmanın mümkün olabileceği düşünüldü. Kral bu görkemli caddede şirürken, taş heykellerin etkisini hissedeceğinden, tüm ruhsal durumu değişecekti. Kutsal yer ve tapınakların sim buradadır. Bugün mimarî başarılara ve dekoratif süslere hayranlıkla bakarsak da, bunlar gerçekte ikinci derecede önemlidir. Eski tapınakların temelinde, orada bulunan resimlerin tılsımlı nitelikleri yatmaktadır. Mısırlılar bu simgeleri gerçek güç olduklarına ve insanlar üzerinde etkileri olacağına inanıyorlardı. Orada resimlenen hayvanlar doğal hayvanlardan daha fazla birişey, doğaüstü güçleri olan süper hayvanlardı.
Resimler ürkütücü oldukları zaman tapmakların havası da korku dolu olmalıydı. Aslan başlı tanrıça Sekhmet’in dev taş heykellerinin bulunduğu Mut tapmağı böyle bir yerdir. Sekhmet eski tanrıların en kana susamışıydı. Gittiği her yer§ dehşet yayardı ve kavurucu çöl rüzgârlarının onun ateşli soluğu olduğu söylenirdi.
Mevlâna Celalettin-i Rumi’nin bir sözü var : “Biz umumiyetle aslanızdır, ama biayrak üzerine resmedildiğimizde, ancak Tann’nın nefesiyle canlanır ve hamletaparız!..” Burada nefes sözcüğü ile amaçlanan anlam şüphesiz (rüzgâr) oluyor… Bayrağın dalgalanması aslana hareket veriyor.Selçuklu İmparatorluğu İran’da kuruldu. »fevlâna da Selçuklu döneminde yaşadığına göre, eski Selçuklu bayrağında da birpslan motifi olması mümkündür.
Yunan-Roma tiyatro ve odeonlarının atoma sıralarında görüldüğü gibi, klasik ojodelımobilyaların masa, iskemle ve sehpa Iraklarının aslan pençesi şeklinde yapmaları, aslanın Anadolu kültürüne yansıtan saygın yerinin kaybolmayan iz- fenden biridir.
Selçukluda aslan, güneşle özdeşlenir . Nitekim bayraktaki aslanın arkasından bir güneş doğar. Güne burcuna girmesi (nevruz) ilkbaharın başlangıçı olarak kabul edilir. Sultanların birçoğunun ismi aslanlıdır: Kılıç Aslan, Alpaslan gibi…Haçlı orduları tanlarından biri de, Aslan Yürekli Rişar’ dır…
Selçuklu döneminde ve bazı yönleri bu mimarinin etkisi altında inşa edil olan Osmanlı dönemi yapıtlarının birçoğunun kapılarında aslan kabartma^ bulunmaktadır. îlk akla gelen örnekler şunlardır: Ani ören yeri Aslanlı Kapı^ hak Paşa Sarayı ikinci kapısı, Hoşap Kalesi’ndeki zincirle bağlı aslanlar, Dj. yarbakır Ulu Cami kapısı, Erzurum Yakutiye Medresesi, Harran ören yeri iç kalenin Aslanlı Kapısı, vb.
Burçlar çemberinde aslan hayatı simgeler. Bu nedenle olmalıdır ki, çeşme lüleleri aslan başlı yapılmış veya resmedilmiştir.
Kaynak: Necmettin Ersoy
