Arkeolog Hilal Erden Sanatın Yolculuğu için ”Halil İnalcık Rönesans Avrupası” yazısını yazdı.Kendisine teşekkür eder yazısını okumanızı tavsiye ederiz.
RÖNESANS AVRUPASI:TÜRKİYE’NİN BATI MEDENİYETİYLE ÖZDEŞLEŞME SÜRECİ
II.HENRY DÖNEMİ FRANSA’SI VE İTALYA SAVAŞLARI
II.Henry (1547-1559),I.François’nın ikinci çocuğu olup büyük kardeşinin ölümünden sonra Duc d’Orleans unvanını aldı.Madrid’de rehine olarak iki yıl kalmıştı.Babasına göre kültürü azdı.Fakat savaşı seven sert bir komutan karakteri vardı.Montmorency’yi tekrar iş başına çağırdı.Bu sırada krallıkta etkili olmaya başlayan Guise ailesi,II.Henry’yi İtalya’ya sefere teşvik etmekteydi.Bununla beraber Henry’nin savaş tarihinde İtalya ikinci derecede bir savaş alanı olarak kaldı.İtalya’daki müdahaleleri daha ziyade papanın ve İtalyan prenslerinin ısrarlı başvuruları üzerine yapıldı.Papa III.Paul,oğlu Luigi Farnese’ye Parma ve Piacenza prensliklerini sağlamıştı.Bu prensin bir suikast sonucu öldürülmesi ve prensliğin imparatorluk kuvvetleri tarafından işgali üzerine Papa,Şarlken’in amansız bir düşmanı oluverdi.Oğlunun öldürülmesinden Şarlken’i sorumlu tutuyordu.Aynı şekilde Papa Augsburg İnterimi gibi dini bir belgeyi kilise işlerine haksız ve yasal olmayan bir müdahale sayıyordu.Onun için Papa,II.Henry’nin İtalya işlerine müdahalesini ısrarla istemekteydi.II.Henry,Piemonte’ye gelerek bütün İtalyan prensleriyle siyasi görüşmelere başladı.Kral Piemonte’de bulunurken Bordeaux şehrinde özellkle tuz vergisinin ağırlığı yüzünden kralın temsilcisi öldürülerek bir halk ayaklanması patlak verdi.Şehir kendi kendisini idare eden bir komün olduğunu ilan etti.Şehirdeki asiler İngilizlerle de gizlice ilişki kurmuşlardı.Ayaklanma bastırıldı.Olağanüstü mahkeme,ayaklanma şeflerini idama mahkum etti.Bu olay İngilizlere karşı savaşı gündeme getirdi.İngilizler,İskoçya kralını yenerek Marie Stuart’ı kendi kralları ile evlendirmek istiyorlardı.Fakat Fransızlar, Marie’yi Fransa’ya getirerek kralın büyük oğlu ile nişanladılar(1548).Böylece,Fransa için kıymetli bir ortak olan İskoçya,İngiliz boyunduruğundan kurtarılmış oluyordu.
Bundan sonra Fransız ordusu Montmorency idaresinde Boulogne’u İngilizlerin elinden geri almak için harekete geçti.Fransız donanmasının kazandığı zafer sonucunda iki taraf bir barış imzaladı.İngilizler,400.000 altın karşılığında bu kaleyi teslime razı oldular.Fransızlar VIII.Henry ile yaptıkları antlaşmaya göre tazminatı yarıya indirmişlerdi.Bu dostluk samimi bir şekilde devam etti.Fransa,Şarlken’e karşı etkin bir müttefik olarak Almanya Protestan prensleri ile bağlantısını artırdı.Sultan Süleyman bir name gönderip prensleri teşvik etti.Fakat Mühlberg Zaferi(1547) ve Augsburg İnterimi Şarlken’i Almanya’da mutlak hakim gibi gösteriyordu.Yeni Protestan olmuş Brandenburg prensi aracılığyla,Protestanlarla Fransız kralı arasında,yeni bir ayaklanma için siyasi ve mali görüşmeler başladı(1552).Bu görüşmeler Friedewald’da kesin bir anlaşmaya(chambord Anlaşması) vardı(1552).Fransız kralı savaş giderlerini kendi üzerine alıyor ve ayda 60.000 taler ödemek için söz veriyordu.Buna karşılık prensler,Lorraine bölgesindeki bazı şehirlerin Fransız kralı tarafından ”İmparatorluğun Naibi” sıfatıyla işgaline razı oluyorlardı.Bu anlaşma sonrası Şarlken’e karşı açıkça savaş ilan edildi.
ÜÇ PİSKOPOSLUĞUN İŞGALİ
1552 baharında II.Henry ordusu ile Meuse nehrini geçti ve Verdun ve Toul şehirlerini işgal etti.Bunu bir hileyle Metz’in işgali izledi.Kral,Lorraine dükünü kendisine sadakat yemini etmeye zorladı.Fakat Alsace’da güçlü bir direnişle karşılaşıldı.Luxembourg’da da aynı şekilde bazı şehirler işgal edilmişti.Bu sırada Moritz Graf von Sachsen,imparatora ihanet ederek Protestan ordusunu Tirol üzerine yürüttü.Şarlken esir olmamak için acele Innsbrück’ü terk ederek kaçtı.İmparator,Alman Prensleri ile barışmayı şimdilik bir çözüm olarak görüyordu.Fransızların işgal ettiği üç piskoposluğu geri almak için harekete geçti.Bizzat Şarlken’in kendi kumanda ettiği 60.000 kişilik bir kuvvet, 1552 kışında Metz şehrini şiddetle kuşattıysa da,Metz kalesini savunan François de Guise’e karşı başarılı olamadı.İmparatorun ordusu soğuk yüzünden yarı yarıya telef oldu ve geri çekilmek zorunda kaldı.Bahar geldiğinde,İmparator başka bir girişimde bulunarak Therouanne ve Hestin kalelerini almayı başardı.Sonra,Fransa’ya daha çok baskı yapmak amacıyla oğlu Philippe’i İngiliz kraliçesi Marie Tudor ile evlendirdi(1544).II.Henry,1553 ve 1554 yıllarında hedefi Bruxelles olan iki sefer daha yaptı.Hedefe varılamadıysa da,Hollanda sınırları acımasız bir şekilde tahrip edilmiş oldu.İtalya tarafındaysa,özellikle Türk donanmasının işbirliği sayesinde Fransızlar kendi durumlarını korudular ve bu şekilde Korsika adasının büyük bir kısmını Turgut Reis’in yardımıyla ele geçirdiler(1555).Savaş kesin bir sonuca varamadan uzayıp gidiyordu.Nihayet,iki taraf Şubat 1556’da Voucelles’de bir ateşkes imzaladılar.Buna göre Fransa;üç piskoposluğu ve Korsika’yı elinde tutuyordu.Fakat Guise’ler,öte tarafta papa ile anlaşıyorlar ve İtalya’da fetihler yapmayı düşünüyorlardı.Bu yüzden ateşkes çok sürmedi.Bu sırada,artık vücutça ve ruhça vaktinden önce ihtiyarlamış olan Şarlken son başarısızlıklarının verdiği üzüntü ve kederle neredeyse tahtından vazgeçecekti.Nekris(gut) hastalığından dolayı son zamanlarda ancak sedye ile seyahat edebiliyorlardı.Aynı zamanda,dindar bir kişiliğe sahip olan Şarlken,dünya işlerinden çekilerek bir manastıra kapanmayı ve ömrünün son yıllarını ibadetle geçirmeyi düşünüyordu.25 Ekim 1555’te,Bruxelles’de halkına tahtından vazgeçme arzusunu bildirdi.Oğlu Philipp’e Bourgogne düklüğünden kalan topraklarını,Hollanda ile İspanya’yı ve İtalya’da krallığa bağlı olan toprakları verdi.Romalılar kralı unvanı taşıyan kardeşi Ferdinand’a da,Almanya İmparatorluğu’nu bıraktı(1556).İspanya’da bir manastıra çekildi ve burada gene bir hükümdar hayatı sürerek iki yıl sonra öldü(21 Eylül 1558).
II.Henry babasının Türk ittifakına aynı derecede önem vermiş ve bundan fazlasıyla faydalanmıştır.Akdeniz’de İspanyollara karşı bu ittifak,bir üstünlük sağlamıştı.1559’da II. philippe’in İstanbul’a barış anlaşması yapmak için gönderdiği elçi,arzusuna ulaşamadı.Bununla birlikte,o zaman Macaristan cephesinde büyük seferler görülmedi.Ferdinand ile 1547’de imzalanan ateşkes yenileniyordu.Osmanlılar,Fransızların düşman ile barış yaptıklarını ve hatta Türklere karşı haçlı saferleri girişimlerini desteklediklerini biliyorlardı.Üç piskoposluğun alınmasıyla,sınırlarındaki kazançlarıyla yetindi.İtalya savaşlarının önemli sonuçlarından biri de Osmanlıların,Orta Avrupa ve Akdeniz’de yerleşmesi ve Avrupa siyasetinin önemli taraflarından biri haline gelmesidir.Sonunda bu savaşlar,ekonomik ve dini buhranı daha da kamçılayacaktır.
KAYNAKÇA:HALİL İNALCIK (SEÇME ESERLERİ-V RÖNESANS AVRUPASI: TÜRKİYE’NİN BATI MEDENİYETİYLE ÖZDEŞLEŞME SÜRECİ)
Hilal Erden
Arkeolog
