Erzurum’da Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan Yakutiye Medresesi İlhanlı Döneminde inşa edilmiş ve günümüze sağlam olarak ulaşabilmiş nadir eserlerden bir tanesidir. Medrese, İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto zamanında Gazan Han ve Bolugan Hatun adına Hoca Yakut Gazani tarafından 1310 yılında inşa edilmiştir. Anadolu’daki kapalı avlulu medreselerden biri olan yapı, dört eyvanlı ve tek katlı bir plan şemasına sahiptir. Bu tek katlı anlayış giriş cephesinde bozulmuş ve iki katlı bir düzenleme yoluna gidilmiştir.
Yakutiye medresenin önemli kılan önemli unsurların başında giriş cephesi gelmektedir. Cephenin bir köşesinde yükselen çini bezemeli minaresi tek başına yapıyı simgeler vaziyettedir. Diğer köşede ise minarenin yarım bırakıldığı veya yapılmadı düşünülmektedir. Bugün minare kaidesi şeklinde kalmış ve üzeri külah ile kapatılmıştır.
Medresenin yukarı ve dışa taşıntı yaparak vurgulanan mukarnas kavsaralı, basık kemerli giriş kapısı süslemeleriyle yapının tarihi geçmişini pekiştirmekte ve Orta Asya’ya kadar uzanan bir tarihi izi taşımaktadır. Bordürleri bezeyen geometrik geçmeler ön cepheyi tezyin ederken kapının yan yüzeylerini dolduran hayat ağacı, dünya küresi, arslan ve kartal motifleri Orta Asya geleneğini yapı üzerinden sürdürmektedir.
Giriş kapısından geçildikten sonra kapalı avluya ulaşılmaktadır. Avluyu kapatan mukarnaslı tonozu eseri değerli kılan unsurdur. Bir diğer önem medrese vakfiyesinin yan eyvana işlenmiş olmasıdır.
Medresenin doğusunda yapıya bitişik olarak inşa edilen kümbet, iki katlı olup dıştan onikigen, içten silindirik bir plana sahiptir. Yapıyı içten kubbe, dıştan ise külah örtmektedir.
Foto. M.E. DOĞAN
