Erzurum’da Cumhuriyet Caddesinde Yakutiye Medresesinin hemen arkasında yer alan Lala Paşa Camii, Kanuni Sultan Süleyman’ın komutanı, Sadrazam Lala Mustafa Paşa tarafından 1562 yılında yaptırılmıştır.
Mimar Sinan tarafından çizildiği düşünülen caminin bünyesinde saray, hamam, şadırvan, muvakkithane ve sıbyan mektebi bulunmaktadır. Ancak günümüze sadece cami, hamam ve şadırvan gelebilmiştir..
Lala Paşa Camisi, merkezi planlı olarak inşa edilmiş olup ortada dört paye ile taşınan merkezi kubbe, dört yanda sivri kemerlerle desteklenen yarım çapraz tonozlar, köşelerde de dört küçük kubbeden meydana gelmektedir.
Caminin iç mekânını iki sıra halinde 28 pencere aydınlatmaktadır. Alt sıradaki pencere alınlıkları çini ile bezenmiştir. Pencerelerde bulunan hadisler, hat sanatından eşsiz örnekler sunmaktadır. Ancak dış pencere alınlıklarındaki çinilerin birçoğu tahrip olmuştur.
Kare kaide üzerine kurulmuş olan cami minaresi, yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Minare, iki renkli taş işçiliği ile inşa edilerek hareketlilik kazandırılmıştır.
Caminin son cemaat yerindeki batı mihrabiyenin üzerinde, mermer levhalar üzerine Hattat Mustafa İzzet’e yazdırılmış ferman bulunmaktadır. 1670 yılında yazılan bu ferman 4. Mehmed’in halktan fazladan alınan verginin kaldırılmasıyla ilgilidir.
Caminin kuzeyinde bulunan beş gözlü son cemaat yeri, sivri kemerlerle öne ve yanlara açık olup beş küçük kubbe ile örtülmüştür.
Caminin avlusunda daha önceden sekiz köşeli, ahşap ve konik çatılı bir şadırvan yer alırken sonradan tamamen yenilenmiştir.
